İş yerinde tehlikeli madde işaretleri iş güvenliği mevzuatında öngörülmüş kaidelere ve esaslara tabidir. Yani firmaların, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatınca bu işaret ve levhaları bulundurması zorunludur.
Bu tehlikeli madde işaretleri, iş sahasının ve çalışanların güvenliği açısından önemlidir. Bu nedenle birçok firma bu uyarı ve levhalara dikkat etmektedir. Bu işaretler her işletmenin faaliyet konusuna göre değişmektedir. Patlayıcı tehlike, sağlığa zararlı, radyoaktif madde, çok zehirli, kolay tutuşan bunlardan bazılarıdır. Ancak genel olarak bazı işaret ve levhaları, iş yerlerinde bulundurmak zorunludur.
Bu işaret ve levhalar, kimyasal ve zehirli atık bulunan ve radyoaktif tehlikesinin bulunduğu tesislerde kullanılmaktadır. Yine patlayıcı ve yanıcı maddeler dolayısıyla yangın ihtimalinin olduğu iş yerlerinde de tehlikeli madde işaretleri kullanımı iş güvenliği açısından önemlidir.
İçindekiler
Tehlikeli Madde Nedir?
İş yerlerinde kullanılan tehlikeli madde işaretleri, işletmelerin faaliyet konusuna göre değişmektedir. Birçok tesis ve fabrika, insan sağlığı ve iş güvenliği riski barındıran üretim faaliyetlerinde bulunmaktadır. Bundan dolayı iş yerleri hayati ve güvenlik riski taşıyan tehlikeli maddelere karşı önlemler almaktadır. Peki, iş yerlerinde güvenliği tehdit eden tehlikeli madde nedir?
Diğer malzemelere göre taşınması özel dikkat gerektiren, insan sağlığı ve iş güvenliğini tehdit eden maddelerdir. Yine eşyalara ve canlı organizmalara zarar verme riski bulunan her tür katı, sıvı ve gazlar da tehlikeli madde olarak isimlendirilir. Bunlar radyoaktif, patlayıcı, yanıcı, aşındırıcı ve boğucu nitelikte olan maddelerdir.
Bu maddelerin canlılara ciddi zarar verme riski vardır. Bu nedenle firmalar gerekli iş güvenlik önlemlerini alması gerekmektedir.
Tehlikeli Madde Sınıfları Nelerdir?
Tehlikeli madde sınıfları, kimyasal içerikli olup olmamasına, yanıcı ve patlayıcı olup olmamasına göre sınıflandırılmaktadır. Genel olarak patlayıcılar, gazlar, parlayıcı sıvılar, oksitleyici maddeler, radyoaktif maddeler, korozif maddeler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Aşağıda açıklaması verilmiş olan tehlikeli madde işaretleri; genelde patlayıcı, yanıcı, zehirleyici nitelikleriyle karşımıza çıkmaktadır. Bu maddeler tehlikeli olduğu gibi aynı zamanda çalışanların sağlığını da tehdit etmektedir. Özellikle siyanür, arsenik ve radyoaktif maddeler çalışanlarda telafisi mümkün olmayan kalıcı hasarlara neden olmaktadır. Bu yüzden tehlikeli madde içeren işyerlerinde çalışan güvenliği adına tüm önlemler alınmalıdır.
Patlayıcılar
Patlayıcılar, darbe ve sürtünme sonucunda ısı ve basınca neden olan maddelerdir. Bunlar dinamit, barut ve fişek gibi maddeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Patlayıcılar da kendi arasında bazı özelliklere sahiptir. Bunlar kısaca şöyle özetlenebilir:
- Dinamit ve barut gibi birden patlayanlar
- Mermi ve fişek gibi fırlayan patlayıcılar
- Havai fişek gibi yangın tehlikesi olanlar
- Önemli bir etkisi olmayan maytap ve fünyeler
- Amonyum nitrat fuel- oil karışımı gibi kitle halinde şiddetli patlayıcılar
- Çok şiddetli patlayıcı olup birden patlamayanlar
Basınçlı Gazlar
Basınçlı gazlar, tehlikeli madde işaretleri arasında bir depoda soğukta bastırılarak sıvılaştırılmış gazlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yanıcı ve zehirli özelliklere de sahiptir. Bu gazlar basınç altında bir depoda saklandığından fiziksel patlama ile de zarar verebilirler. Bunlar bulundukları kabın içerisinde farklı durumlarda olabilmektedirler.
Bunlardan birisi -50 derecede tamamen gaz halinde olan sıkıştırılmış gazlardır. -50 derece üzerinde olan sıvı gazlar ise sıvılaştırılmış gazlar olarak karşımıza çıkmaktadır. -50 dereceden büyük +65 dereceden küçük olan gazlara yüksek basınçlı sıvılaştırılmış gaz denilmektedir. +65 derece üzerinde olan gazlara ise düşük basınçlı sıvılaştırılmış gaz denilmektedir. Soğutularak sıvılaştırılmış gazlar ise ambalajlama sırasında düşük sıcaklıktan dolayı kısmen sıvılaştırılmış gazlardır.
Kapalı hacimde kimyasal patlama tehlikesi olan gazlara yanıcı gaz denir. Oksijen gibi zehirli olmayan sadece fiziki patlama tehlikesi olan gazlardır. Karbondioksit, toksik gazlar ve hidrojen florür gibi maddeler boğucu etkisi nedeniyle zehirli olarak adlandırılmaktadır.
Yanıcı Sıvılar
Benzin, gazyağı, motorin gibi tutuşma noktası 60.5 dereceden aşağı olan maddeler alev alabilen sıvılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Katran ve motor yağları ise yanıcı sıvılar grubundan olup 60,5-93 derece arasında tutuşan maddelerdir. 65 derece ve daha düşük sıcaklıkta tutuşabilir buhar oluşturan saf sıvılar ve sıvı karışımları bu gruba girmektedir.
Yanıcı Katılar
Yanıcı katılar ise kendi aralarında bazı kategorilere ayrılmış tehlikeli madde işaretleri arasında yer almaktadır. Bunların başında kırmızı fosfor, magnezyum, kükürt, naftalin ve kömür gibi kolay tutuşan maddeler gelmektedir. Beyaz fosfor ve alüminyum tozları ise kendi kendine tutuşabilen maddeler grubuna girmektedir. Sodyum, potasyum ve kalsiyum metalleri ise su ile reaksiyona girerek yanıcı gaz meydana getiren maddelerdir.
Oksitleyici Maddeler
Bünyesinde oksijen barındırdıklarından başka maddelerle teması halinde yanıcı olabilen maddelerdir. Kloratlar, hidrojen peroksit, perklorik asit gibi maddeler bu gruba girmektedir. Organik peroksitler ise kendiliğinden parlayarak parçalanma ve hızlı yanma özelliğine sahiptirler.
Zehirli Maddeler
İnsan sağlığının bozulmasına ve hatta ölüme yol açan ve mikrop bulaştırma özelliğine sahip maddelerdir. Bunların gaz halinde olanları boğucudur. Mikroorganizmaların toksin içeren maddeleri bu gruba girmektedir. Bu maddeler birçok sağlık problemine de neden olmaktadır. Mide ve bağırsak yolu ile solunum yolu zehirlenmeleri buna örnek olarak gösterilebilir. Anilin, arsenik, çinko fosfit, magnezyum ve kalsiyum kloratlar ve metil alkol bu gruba girmektedir.
Radyoaktif Maddeler
Radyoaktif maddeler, genel olarak ışın hastalıkları oluşturmalarıyla bilinmektedirler. Bunlar iyonize ışıkları yayarak atom ve molekülleri yerinden kopararak ışın hastalıkları oluşturmaktadırlar. Radyasyon, canlılar ve insanlar için kalıcı fiziksel hasarlara yol açabilecek zararlı bir maddedir.
Aşındırıcı Sıvılar
Aşındırıcı maddeler, canlılarda yapısal bozukluklara yol açan maddeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Asitler, nitrik asit, sülfirik asit, sodyum hipoklorit bunlar arasında sayılmaktadır. Bunlar canlı dokular üzerinde ağır hasar oluşturan maddelerdir ve başka maddeler üzerinde de ciddi fiziksel hasarlara yol açarlar.
Diğer Aşındırıcı Maddeler
Bunlar da bilinen sınıflandırmanın dışında yer alan tehlikeli maddelerdir. Asbest, malathion, amyant bunlara örnek olarak gösterilebilir. Her iş yerinin faaliyet konusuna göre değişen tehlikeli madde işaretleri, tüm işletmeler tarafından önemsenmesi gereken bir husustur.
Tehlikeli Madde Levhaları ve Anlamları
Bu işaret ve levhalar tehlike özellikleri ve kullanım alanına göre farklı şekillerde görselleştirilmiştir. Tehlikeli madde işaretleri; zehirli, tahriş edici, kolay tutuşan, sağlığa zararlı gibi sınıflandırmalar tabi tutulmuştur. Bu işaret ve levhalar, ambalaj ve saklama kapları, iş yeri sahası ve taşıma için ayrı ayrı görselleştirilmiştir. Tehlikeli madde levhaları iş yerlerinde her çalışanın uyması ve dikkat etmesi gereken işaretlerdir. Bu işaret ve levhaların bulunduğu ortamlarda bu maddelerin taşınmasına özel önem verilmelidir.
Çalışanların görebileceği noktalara asılmalı gereken tehlikeli madde işaretleri ve anlamları çalışanların sağlığı açısından önemlidir.
Tehlikeli Madde Eğitimi
Günümüzde birçok firma bünyesinde iş güvenliği ve uzmanlığı şirketiyle çalışmaktadır. Bu şirketler çalışanlara tehlikeli madde eğitimi vermektedir. Bu eğitimlerde çalışanları tehlikeli madde işaretleri hakkında bilgilendirmektedirler. Bu eğitimlerde tehlikeli madde işaretleri hakkında uluslararası antlaşma ve sözleşmeler doğrultusunda bilgiler verilmektedir. Böylece konunun önemi çalışanlara anlatılmaktadır. Yine burada tehlikeli maddelerin özellikleri, işaretleme kuralları, iş bitimi sonrasında sahanın temizliği hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca istifleme kuralları, taşıma evrakı hakkında bilgiler, tehlikeli maddelerin ayrıştırılması hakkında bilgiler de verilmektedir. Bu eğitimler sonucunda bakanlık tarafından yapılacak sınavlarda en az 80 puan alma şart getirilmiştir. Bu eğitimi alanların en fazla 3 sınava girme hakkı bulunmaktadır.
Tehlikeli madde işaretleri eğitimi çalışanları sağlığı ve iş sahasının güvenliği açısından gerekli bir eğitimdir. Her işletme tarafından önemsenmeli ve desteklenmelidir. Tehlikeli madde eğitimi almak isteyen firmalar Euro Life OSGB ile iletişime geçebilirler.